Een cultureel intermezzo in Agra

Vanuit Bharatpur vertrekken we zaterdag richting Agra. Dat is maar een korte afstand en onderweg stoppen we eerst nog bij Fatehpur Sikri. Die verlaten stad is gebouwd door Shah Akbar, de grootvader van Shah Jahan (die van de Taj Mahal) en is dus een vroeger voorbeeld van de bouwkunst die de Moghuls hier introduceerden. De stad (eigenlijk gaat het bij wat er nu nog staat om een paleiscomplex) is opgetrokken in rode zandsteen. Akbar heeft die gedecoreerd met symbolen van islam, jodendom, christendom en hindoeisme. Hij had ook vier vrouwen met verschillende achtergronden, elk met hun eigen paleis, en 170 concubines in hun door eunuchen bewaakte harem. Prominent aanwezig is de graftombe van Sheik Sikri (van wit marmer), de geestelijke die voorspelde dat de shah hier (na vele jaren vergeefs wachten) zijn mannelijke nazaat zou krijgen, Jahangir. Na diens geboorte is de bouw van de nieuwe hoofdstad hier gestart (bovenop een veel oudere nederzetting met veel Jain tempels). In de graftombe kun je wensen doen door draadjes aan het marmeren raster te knopen.

We lopen er onder begeleiding van een gids een tijd rond en bewonderen de architectuur en het reliëfwerk op de rode steen. Buiten de muren staat een opvallende toren die gedecoreerd is met stenen decoraties in de vorm van olifantstanden. Het verhaal wil dat dit het grafmonument is dat de shah voor zijn favoriete olifant liet oprichten. Waarom de stad in 1585 door Akbar verlaten is, is niet helemaal duidelijk. Wij krijgen te horen dat er tekort aan water zou zijn geweest (maar dat wordt door andere bronnen betwist). We kunnen blij zijn dat het zonder veel schade de verdere eeuwen is doorgekomen.

Na de lunch rijden we door naar Agra en komen aan in ons luxe hotel Amar. Rond vier uur rijden we met een stoet tuktuks door de stad, over een lange brug over de rivier, met een uitzichtpunt als bestemming. Een enerverende belevenis om je zo in het drukke verkeer te storten. Het is een complete chaos, waarin verkeersregels nauwelijks een rol spelen, maar waarin je vooral vooruit komt door assertief te manoeuvreren en door luid toeterend aan te geven dat je eraan komt. Maar uiteindelijk gunt ieder de ander ook zijn plekje en agressie komt er niet aan te pas. Dat alles natuurlijk door volle straten met stalletjes en winkelend publiek. Een kleurrijke chaos waar ik erg van kan genieten (maar anderen worden er eerder gek van). We komen uit op een punt aan de rivieroever tegenover de Taj Mahal, dat geldt als favoriet uitkijkpunt voor bij zonsondergang. Het zicht op de Taj is inderdaad erg mooi en het licht is fraai (al zorgt de heiigheid/smog ervoor dat we de zon niet echt onder zien gaan). Na een nóg drukkere terugtocht naar het hotel gaan we eten bij het rooftop restaurant Two Saints naast het hotel. De meesten hebben met hun tuktuk driver afgesproken om morgen voor zonsopgang naar de Taj Mahal te gaan, dus op tijd naar bed!

Zondagochtend om kwart voor zes staan we weer buiten voor de rit naar de Taj, gewapend met online gekochte tickets. Eric en ik zitten bij een oudere driver, een in witte outfit gestoken moslim van 70 die in prima Engels verhalen over vroeger vertelt. We zijn beslist niet de enigen die zo vroeg uit de veren zijn, er staan al massa’s mensen voor de security check, vooral Indiërs. De Taj Mahal is in de jaren 1631-48 gebouwd als monument voor de overleden vrouw van Shah Jahan, Mumtaz Mahal. Ook de derde keer dat ik hem zie, blijft de Taj een magische plek, zeker ook om deze tijd. De zon is op, maar komt niet door de ochtendnevel. Als je uit de West Gate het terrein opkomt doemt het gebouw voor je op en het lijkt te zweven in de mist. Door de volmaakte symmetrie in het hele complex is erg duidelijk wat de beste cameraposities zijn, daar vormen zich rijen mensen die op hun beurt wachten voor het perfecte plaatje. Meestal is dat met de geliefde in bevallige poses voor de Taj Mahal. Kans om géén mensen in beeld te hebben is er niet, maar het complex is dusdanig groot dat die op enige afstand volstrekt wegvallen. We bekijken het allemaal van alle kanten en bezoeken ook het mausoleum zelf, waar als enige inbreuk op de symmetrie de tombe van Shah Jahan naast die van zijn vrouw is geplaatst (maar daarover later meer). Om acht uur zijn we klaar bij de Taj en gaan vlak daarbij ontbijten bij Joney’s place, een piepklein restaurantje met een keuken van 2 m2 waar ze een heerlijk ontbijt serveren.

Dan rijden we door naar wat hier de ‘Baby Taj’ genoemd wordt, de tombe van I’timad-ud-Daulah, een grafmonument met dezelfde opzet, maar een stuk kleiner (en wat ouder). Het markeert de overgang van bouwen in rode zandsteen naar bouwen met wit marmer met inleg van kleurige stenen. Dat laatste zie je hier prachtig. Het monument is in de jaren 1620 gebouwd door de vrouw van Shah Jahangir voor haar ouders, die uit Iran kwamen. Ook die Iraanse invloed zie je duidelijk terug in het gebouw. Het is hier een stuk rustiger, er lopen meer apen dan toeristen rond. Minder imposant, maar zeker ook bijzonder mooi. De eerste keer dat ik het zie!

Vervolgens staat het Rode Fort op het programma. Dat is in de jaren 1630 door Shah Jahan als centrum van de macht gebouwd, met daarin zijn woonpaleis. De buitenmuren van het enorme fort staan er nog. De Indiase onafhankelijkheid werd hier op 15 augustus 1947 door Nehru uitgeroepen door de vlag te hijsen boven de grootste toegangspoort. Ook het koninklijk paleis is nog aardig intact. Maar voor de rest is wat er door de Moghuls is gebouwd in de 19e eeuw door de Engelse afgebroken om er een kazerne van te maken.

Ook hier zien we de combinatie van rode steen en ingelegd marmer, dat laatste vooral bij de koninklijke vertrekken. Het belangrijkste verhaal hier is dat Shah Jahan, die na de dood van zijn vrouw de Taj liet bouwen, daarmee een enorme hap uit de staatskas had genomen. Vervolgens vatte hij het plan op om aan de andere kant van de rivier eenzelfde monument, maar dan in zwart te bouwen, om zelf in bijgezet te worden. De bouw daarvan is zelfs begonnen, de fundamenten liggen er nog. Zijn zoon zag dat plan niet zitten en hij sloot zijn vader op in het paleis in het rode fort en legde de bouw van de zwarte Taj stil. Het enige dat shah Jahan de rest van zijn leven kon doen was vanuit zijn paleis smachtend naar de Taj in de verte te kijken.

Nadat we het Rode Fort bekeken hebben zijn we toe aan koffie. De tuktuk man vraagt of het ook chai mocht zijn en bracht ons naar Agra’s favoriete theestal, waar de hele dag door drommen Indiërs op het heerlijke brouwsel (met speciale kruiden) afkomen. Dat wordt geserveerd in ongeglazuurde aardewerken bekertjes die je na gebruik in de afvalbak moet gooien. Tot grote verbazing van de tuktuk driver nemen wij de onze als souvenir mee. Dan voert hij ons naar het wijkje waar het handwerk (voor toeristen) gemaakt wordt. We ontkomen er niet aan een marmerwerkplaats en een textielshop te bezoeken voordat we terug gereden worden naar het hotel. De diensten van de driver kosten ons 10 euro (samen, voor de hele dag).

Dat was weer een aardige dag vol cultuur. We hebben nog een paar uur in de hotellobby en eten vast wat, want om half zes gaat de bus naar het treinstation, waar om 8 uur de trein naar onze volgende bestemming zal vertrekken. Daarover de volgende keer meer.