Mumbai op weg naar huis

Maandag 4 november is het de dag van onze transfer naar Mumbai. Onze vlucht daarheen vanaf Nagpur gaat pas vanavond, dus we beginnen de dag op ons gemak met een ontbijtje en daarna met een deel van de groep een flinke wandeling in de omgeving van de lodge. Het is aardig warm in de zon, maar het is ook erg leuk om tussen de velden door te lopen en door een dorpje. We zien de vrouwen aan het werk op het veld met het binnenhalen van de rijstoogst; mannen zien we vooral op brommertjes rondrijden met onduidelijke bestemming. Regelmatig worden we aangesproken om te informeren waar we vandaan komen en of ze met ons op de foto mogen. Ik heb een aardig aantal mooie foto’s kunnen maken, van de omgeving en de boerderijtjes en de mensen, maar ook van de ijsvogels, bijeneters en duiven die keurig voor ons poseren.

Ook heb ik in de ochtend nog mijn boek van Rushdie uitgelezen. Na de lunch staat de bus klaar om ons naar het vliegveld te brengen, een rit van zo’n twee uur. De vlucht staat voor 18:40 u gepland en we zijn ruim op tijd door de veiligheidschecks, maar dan blijkt hij vertraging te hebben, uiteindelijk tot 19:30 uur. We hebben inmiddels op het kleine vliegveld wat te eten kunnen krijgen. Als ik na het eten een dubbele espresso met een muffin koop (die hebben ze hier!) gaat het met het transport mis en valt de espresso in mijn schoot. Enorme troep en er zit natuurlijk niet anders op dan mijn broek te laten drogen. Nou ja, geen ramp. De vlucht gaat verder vlot en we komen rond 10 uur in Mumbai aan. Bagage ophalen en transfer naar het hotel, al met al pas rond middernacht in bed.

Dinsdag is er nog een dag in Mumbai door te brengen. Ik loop om half 8 al in de buurt rond om een ATM te vinden, maar alle zes de exemplaren die ik vind weigeren me geld te geven. Intussen krijg ik natuurlijk wel de morgendrukte van Mumbai mee, vooral ook in het station van Western Railway, waar stromen passagiers aankomen. Na het ontbijt begint onze stadsrondrit. Om te beginnen rijden we naar de Dhobi ghat, de plek midden in Mumbai waar de was gedaan wordt, vooral voor grote klanten als hotels etc. Er werken daar duizenden mensen die dagelijks honderdduizenden kleren, lakens etc. wassen en strijken. Allemaal met de hand natuurlijk. De tegen de avond binnenkomende was wordt op kleur en textielsoort gesorteerd en in wasbekkens in het sop gelegd. De volgende morgen vroeg (als het nog niet te warm is) wordt alles gewassen en te drogen gehangen. Als het strijkdroog is wordt het wasgoed gestreken en dan opnieuw gesorteerd, naar opdrachtgever en in grote pakketten op handkarren weer afgeleverd. We staan op een verhoogde plek waar we al die bedrijvigheid kunnen overzien. Een enorme drukte en een mooi gezicht, al dat wapperende wasgoed. En je beseft wat een logistieke uitdaging het is dat allemaal dagelijks goed te laten gaan. Dan rijden we verder en zien de mensen die dagelijks met hun koe en een voorraad gras naar het centrum komen en zich daarmee op drukke punten posteren. Voorbijgangers kunnen wat geld geven om gras te kopen voor de koe; daarmee hebben deze stedelingen dan weer hun goede daad voor de dag gedaan. Iedereen blij.

Het huis waar Gandhi verbleef als hij in Mumbai was is de volgende stop, met een tentoonstelling van foto’s en diorama’s over zijn leven en de strijd voor de Indische onafhankelijkheid, zijn slaapkamer, bibliotheek en weinige wereldlijke bezittingen. Blijft een indrukwekkende man. In het huis kun je nog Charkha les krijgen, spinnen met een eenvoudig spinnenwiel, zoals Gandhi altijd gebruikte.

De beroemde en monumentale Victoria Terminal (inmiddels werelderfgoed) is de volgende stop, met het al even imposante stadhuis er tegenover. Het toppunt van koloniale architectuur met een hal voor kaartverkoop zo groot als een kathedraal (en net zo gedecoreerd). Er komen nog steeds 2 miljoen reizigers per dag doorheen. Mumbai is het economisch hart van India met 15 miljoen inwoners die uit alle windstreken van India hierheen zijn getrokken. Als dynamische en diverse havenstad doet het wel aan Rotterdam denken. In de 19e eeuw groot geworden door katoenexport en de opening van het Suez kanaal.

Daarna rijden we naar het punt waar rond 11:30 uur de lunchboxes voor de bedrijven in het centrum verdeeld worden, nog een wonder van logistiek vernuft dat alleen in Mumbai bestaat, al 125 jaar. Het idee is dat de man des huizes vroeg op pad gaat naar zijn werk, vaak een heel eind van huis. Zijn vrouw heeft dan alleen nog maar ontbijt voor hem kunnen maken en daarna moeten de kinderen naar school en de schoonouders verzorgd voordat ze tijd heeft om aan de lunch voor haar man te gaan werken. Als ze die met liefde heeft bereid verpakt ze die zo dat hij warm blijft en doet die in de speciale tas waarop een unieke alfanumerieke code is geschreven. Die wordt opgehaald door een mannetje die dat doet bij alle adressen in haar buurt. Die zorgt dat de box wordt meegegeven aan een ander mannetje die de juiste kant opgaat richting het werkadres van de echtgenoot. Het logistieke syteem is erop ingericht dat de box zo snel mogelijk van huis naar werkplek wordt vervoerd, alles per trein en per fiets. Vaak gaat de box zo door zes verschillende handen voordat hij op het bureau van de echtgenoot belandt. We bezoeken het laatste schakelpunt voor de bezorging, er komen mannetjes met zwaar beladen fietsen aan die zonder aarzeling hun tassen verdelen over een enorme reeks verzamelpunten van tassen. Daar knoopt per verzamelpunt een mannetje al die tassen weer aan zijn fiets om ze naar hun bestemming te brengen. Je begrijpt niet hoe dat werkt, zonder computers of wat ook, alleen op basis van die codes en het geheugen van de mannetjes die het doen. En het gaat in meer dan 99,9% van de gevallen goed. Na de lunchpauze doen dezelfde mannetjes hetzelfde nog eens in omgekeerde richting, zodat de boxes thuis weer schoongemaakt kunnen worden voor de volgende dag. Dat kost maandelijks zo’n 20 euro voor 6 dagen per week. Ongelooflijk wat een organisatie daarachter schuilgaat, ook om al die duizenden mannetjes weer het juiste salaris te betalen van het geld dat wordt opgehaald. Een schoolvoorbeeld van efficiënte organisatie in een chaotische omgeving.

Vervolgens gaan we naar het Prince of Wales museum, ook alweer zo’n toonbeeld van koloniale architectuur waar kunstschatten uit alle streken van India (en daarbuiten) staan tentoongesteld. Daar loop ik een uur te genieten. Er zijn niet alleen heel mooie hindoeïstische en boedistische beeldhouwwerken, miniaturen uit de tijd van de moslim-heersers, maar ook een aardige tentoonstelling over de historie en vooral ook het heden van Mumbai. Vanuit het museum wandelen we naar het restaurant waar we samen gaan lunchen. We krijgen heerlijke thali met gerechten uit Gujarat; smullen!

Na de lunch rijden we naar de Gateway to India, de boog die in 1924 is gebouwd om het bezoek van koning Edward aan Mumbai in 1911 te herdenken (?!). In ieder geval is het nu ook nog een populair monument waar drommen Indische toeristen op af komen. Ook vertrekken er de rondvaartboten die door de baai/haven varen. Vlak bij de Gateway staat het reusachtige en enorm luxe Taj hotel, ook alweer zo’n koloniaal bouwwerk (een paar jaar geleden nog doelwit van een terroristische aanslag). We lopen een tijdje rond en beleven vooral plezier aan het kijken naar de Indiase families (die ook met belangstelling naar ons kijken). De laatste stop van onze tour is aan de lange boulevard die langs de baai loopt, van waaraf je een prachtig uitzicht hebt over de baai en de stad. Rond vier uur zijn we weer in het hotel na een intensieve tour, waarin we erg veel hebben gezien. Als we zitten bij te komen met een biertje in het hotel, komt Patrick met het idee om rond zonsondergang naar de rooftop bar op het 4 Seasons hotel te gaan. Dat is maar een kwartiertje rijden. Met z’n negenen hebben we daar wel oren naar en in twee Über auto’s rijden we erheen (ook dat kan hier!). Op de 34e verdieping van het hotel heb je inderdaad een prachtig uitzicht over de baai en de stad, die hier in de buurt vol staat met wolkenkrabbers. Tijd voor cocktails, onder begeleiding van een dj die relaxte muziek draait. Weer een heel ander aspect van Mumbai, in het gezelschap van de Indiërs die zich dit kunnen veroorloven (en die zijn er ook; onderweg tijdens de tour werd ons een gebouw van 20 verdiepingen gewezen dat door de rijkste man van India voor 1,5 miljard US$ was neergezet als woonhuis voor hem en zijn gezin (6 personen) en hun 500 bedienden…).

Na zonsondergang wordt het ook mooi met de lichtjes in de wolkenkrabbers, waarvan er een blauwe laserstralen in alle richtingen stuurt. Mumbai als wereldstad. We gaan terug naar het hotel en eten daar nog een laatste heerlijk Indiaas diner.

Woensdagmorgen gaan we echt op de terugreis. Om half zeven de bus in, om half elf de vlucht van Mumbai naar Dubai waar we na drie uur om 12 uur plaatselijke tijd aankomen. Hier hebben we weer een paar uur. Ik schrijf mijn verslag af en ga dat plaatsen in afwachting van onze laatste vlucht naar Amsterdam die om 15:20 vertrekt en volgens planning om 20:00 uur op Schiphol gaat aankomen. Art heeft beloofd me op het station van Schiedam op te pikken. Het zal wel weer omschakelen zijn na al die tijd zon en 30 graden… De komende tijd kan ik in ieder geval afkicken met het bewerken en sorteren van mijn foto’s. Die gaan we ook nog actief met de reisgenoten uitwisselen. Nagenieten is verzekerd.

Ik ben erg blij dat ik weer zo’n verre reis heb gemaakt en ik heb (zoals jullie hebben gelezen) met volle teugen genoten. Dat smaakt naar meer! Gauw nieuwe plannen maken.

Watch this space!